Tijdens zijn studie Sociale geografie en planologie aan de Universiteit van Amsterdam raakte Lucas Breukelman dermate geïnteresseerd Rusland dat hij na het afsluiten van zijn bachelor besloot om Oost-Europese talen en culturen (Russisch – Pools) te gaan studeren aan de Universiteit Gent. Na het met succes doorlopen hebben van de bachelor en master werkte Luc aan een doctoraatsvoorstel dat voortbouwt op zijn masterscriptie.
Volkonskij’s historiografie van een natie die niet mag bestaan. Opvattingen over de nationale historiografie van Rusland en Oekraïne.
Mijn bachelor Oost-Europese talen en culturen viel samen met de Oekraïense crisis volgend op de Majdanrevolutie. Mijn interesse in Oekraïne en de problematische banden tussen Rusland en Oekraïne werd
door deze actualiteit aangewakkerd en bij het oriënteren op een mogelijk onderwerp voor mijn masterscriptie zocht ik aansluiting bij deze actualiteit. Ik werd gewezen op een historische studie, een pamflet van ene prins Aleksandr Volkonskij, Istoričeskaja pravda i ukrainofil’skaja propaganda, geschreven in 1919 in de emigratie. Op dat moment wordt er op het grondgebied van het huidige Oekraïne door verschillende milities gestreden, onder andere voor het behoud van de eerste onafhankelijke Oekraïense staat die in de nasleep van Eerste Wereldoorlog en de twee revoluties is uitgeroepen. Volkonskij voelt zich door de specifieke naoorlogse situatie genoodzaakt aan te tonen dat deze roep om onafhankelijkheid niet gerechtvaardigd is. De kaart van Europa is tijdens de Vrede van Parijs in 1919 immers hertekend, waarbij rekening werd gehouden met de onafhankelijkheidswensen van verschillende Europese volkeren die voorheen onderdeel waren van een groter rijk. Dit in navolging van de principes van Woodrow Wilson die volkeren zelfbeschikkingsrecht op basis van popular consent in het vooruitzicht stelde in aanloop naar de Amerikaanse interventie in de Eerste Wereldoorlog. Volkonskij meent dat de onafhankelijkheidswens van de Oekraïense separatisten ongegrond is en probeert dit voornamelijk door middel van historische analyse aan te tonen.
In mijn scriptieonderzoek heb ik door middel van close reading de aannames van Volkonskij over de Russische en Oekraïense geschiedenis en natie blootgelegd. Zijn studie is nog niet eerder onderwerp van onderzoek geweest, en een nauwgezette analyse van de tekst kan zo ook mogelijkheden bieden voor verder onderzoek. Gebleken is dat Volkonskij in zijn betoog in grote mate aansluit op bestaande paradigma’s van de Russische historiografie, maar ook dat hij deze paradigma’s probeert te vatten in een betoog dat ook relevant is voor zijn tijdsgewricht. Allereerst ziet Volkonskij een continuïteit in het vijandbeeld: de huidige vijanden zijn de Duitsers en de Oekraïense separatisten die de Russische eenheid wensen te ondermijnen, niet veel anders dan Mazepa en de Zweden of de Valse Dimitri’s en de Polen ten tijden van de Tijd der Troebelen. Ook het historisch zelfbeeld van Rusland wordt gekenmerkt door samenhang en continuïteit in het betoog van Volkonskij: de Russische staat die rondom Moskou tot stand is gekomen, is, mede door de directe bloedbanden van zijn heersers en het volk, de rechtmatige opvolger van het Kiev Rus’ van de Rjuriks. Tijdens Kiev Rus’ was er sprake van een eenheid van volk, staat en grondgebied – een natiestaat avant la lettre – waar in tijden van scheiding altijd weer naar gestreefd wordt. Dat wat nu Oekraïne wordt genoemd was onderdeel van Kiev Rus’ en behoort dus samen met zijn bevolking onderdeel uit te maken van de huidige Russische natiestaat. Ten slotte bestaat de Oekraïense natie niet volgens Volkonskij: het ontbreekt de ‘Klein-Russische stam’ aan een aantal voorwaarden die Volkonskij ziet als noodzakelijk voordat een volk een natie genoemd mag worden. Bovendien zien de separatisten zich volgens Volkonskij niet gesteund door de bevolking, waardoor er ook geen sprake kan zijn van popular consent.
Dankzij dit scriptieonderzoek heb ik mij kunnen verdiepen in het historische, nationalistische zelfbeeld van Rusland, in de gedeelde geschiedenis van Rusland en Oekraïne die onderwerp is van strijd en kan ik zodoende ook de huidige problematiek beter inkaderen.
Lees de Masterscriptie van Luc