Michel De Dobbeleer (Universiteit Gent)
Heel anders dan bij de val van Troje bevonden er zich bij de ultieme inname van Constantinopel heel wat getuigen wier relazen vaak probleemloos voor het nageslacht werden bewaard. De toenmalige aanwezigheid van talrijke ‘nationaliteiten’ (voor zover dat concept al bestond), in en rond de stad aan de Bosporus, zorgde er meer bepaald voor dat deze verstrekkende gebeurtenis bijzonder veel inkt deed vloeien in een veelheid aan talen en – naderhand ook – genres. Aan weerklank in oost en west heeft het Mehmed II’s verovering van de Byzantijnse hoofdstad nooit ontbroken, maar toch heeft dit exploot van de sultan en het heroïsche verweer van keizer Constantijn XI kennelijk geen gedenkwaardig epos opgeleverd.
Met Nestor-Iskinders nogal hybride, laatvijftiende-eeuwse Verhaal over Constantinopel zouden het wel eens de Russen kunnen zijn wier literatuurgeschiedenis een tekst bevat die op verscheidene vlakken nog het meest aan een epos doet denken. Daartoe moet dit oeroude genre dan wel nader (her)beschouwd worden in zijn specifiek middeleeuwse en Russische context. Onder meer Tasso, als Aristoteliaan en eposschrijver, Genette als genredeskundige en narratoloog, en Bachtin, als classicus-literatuurwetenschapper-filosoof, reiken daarbij (niet altijd even geschikte) instrumenten aan.
Boris Uspenskij (Naples Oriental University)
Dieter Stern (UGent)
This lecture explores the possible social roles associated with pidgins, thus placing pidgins within the communication matrix of their respective larger speech communities. Since social roles of linguistic codes are inevitably determined by the prestige values attached to them, the discussion of the social roles of pidgins will be introduced by a general discussion of prestige values. Taking up Broch & Jahr’s (1983) refutation of the generally held view, that pidgins always have a low social status, the paper sets forth the concept of “expert status” as a key social role involved in speaking a pidgin. This social role is based on the positive evaluation of a respective pidgin by its speakers as a highly appreciated capacity within the larger community, viz. that of being able to communicate with foreigners. It will be argued that the highly esteemed role of “expert” is possibly the prevalent role in early stages of pidginization, as long as more intimate knowledge of the lexifier is inaccessible to the pidgin’s speakers. Negative evaluation of pidgins is mainly found with outside observers, like travel writers, and is adopted by pidgin speakers themselves only when they acquire a sense of speaking the lexifier ‘properly’. The “expert” role serves as a means of conveying one’s status within the larger community as being a member of an expert group. It is thus aimed at the in-group, but does achieve this aim by discriminating against the out-group in interethnic contact situations, viz. the ‘Others’.
Besides the role of “expert” there is the more obvious “xenophobic” role of marking ethnic boundaries and signifying social distance. This social role is directly addressed at the ‘Others’. Like the “expert” role it operates on the basis of a discrimination of ‘we’ against ‘them’. But whereas this discrimination is instrumental to the “expert” role, it is essential to the “xenophobic” role.
These basic claims are illustrated and substantiated by observations drawn from the three documented Russian lexifier-pidgins Russenorsk, Chinese Pidgin Russian and Taimyr Pidgin Russian. The lecture thus serves the double end of elaborating the theoretical issues outlined above and demonstrating, how these operate in the case of Russian pidgins.
Oekraïens nationalisme: verleden en heden
Het Oekraïens politiek nationalisme is een controversieel fenomeen. Het ontstond in de 19e eeuw, maar tijdens het interbellum veranderde het in een radicale onafhankelijkheidsbeweging die sterk aanleunde bij de toenmalige Europese fascistische partijen. Tijdens Wereldoorlog II collaboreerden de Oekraïense nationalisten met de Duitse bezetters, maar nog tijdens de oorlog keerden de nationalisten zich tegen de Duitse bezetters én de Sovjettroepen en maakten ze zich schuldig aan massamoorden op etnische Polen en joden.
Vandaag zijn de Oekraïense nationalisten felle verdedigers van de territoriale integriteit van Oekraïne en van zijn westersgezinde en anti-Russische politiek. Tegelijkertijd maakt de beweging zich schuldig aan racisme, xenofobie, homofobie, enz. Toch zijn er ook heel wat gematigde Oekraïense patriotten, die zichzelf nationalisten noemen. En dan is er nog het feit dat de Russische propaganda het stereotiepe beeld van de Oekraïense nationalisten als fascisten misbruikt om het Oost-Oekraïense separatisme te verdedigen en de democratische, Europeesgezinde waarden van de recente Oekraïense revolutie te relativeren. Deze complexe situatie en de vragen die ze opwekt – hoe moeten we omgaan met het Oekraïense nationalisme, in Oekraïne zelf, maar evengoed in Europa – staan centraal in dit colloquium.
Een panelgesprek tussen drie prominente experten:
Karel Berkhoff, senior onderzoeker aan het Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies, Amsterdam en docent aan de Universiteit van Amsterdam;
Georgi Kassianov (Georgiy Kasianov), hoofd van de afdeling Nieuwste Geschiedenis en Politiek van het Instituut voor Geschiedenis van de Nationale Academie voor Wetenschappen van Oekraïne, professor aan de vakgroep geschiedenis van de Kyiv-Mohyla Academie (Kiev), gastprofessor aan de Freie Universität Berlin;
Alexey Miller, professor aan de European University in Sint-Petersburg, gastprofessor aan de Central European University in Budapest.
Programma
14.00u-14.15u: inleiding
14.15u-15.15u: Wim Coudenys – “Historici schrijven van het verleden naar het heden, maar kijken van het heden naar het verleden.” Over de canon van de Russische geschiedenis
Geschiedenis is niet wat in het verleden gebeurd is, maar wat gezegd wordt dat er gebeurd is. Deze waarheid geldt ook voor de Russische geschiedenis, al zijn we ons hiervan zelden bewust. Ze staat ver van ons af en kennen haar slechts voor zover ze onze eigen (vertrouwde?) geschiedenis doorkruist. Deze presentatie gaat dieper in op het ontstaan van de historiografie als discipline in de Russische 18e eeuw, de ‘ontdekking’ van het verleden en de pogingen om de ‘stilte van Moskovië’ te doorbreken. Daarnaast focust de lezing op p de interne, narratieve logica van de Russische historiografie en hoe deze het ‘uitzicht’ van de Russische geschiedenis bepaald heeft. Aan de hand van een aantal voorbeelden wordt duidelijk hoe het resultaat hiervan – de Russische historische canon – steeds door het heden gekleurd wordt, maar tegelijkertijd ook dat heden (en het gedrag van president Poetin) stuurt.
15.15u-16.15u: Karel Berkhoff – “Ere zij Oekraïne, Ere zij de Helden”. Hoe Oekraïense politici en historici de Grote Vaderlandse Oorlog afdankten en radicale nationalisten tot vrijheidsstrijders uitriepen
Oekraïners als onschuldige helden en slachtoffers in de jaren 1930 en 1940 Stepan Bandera (1909-1959) van de Organisatie van Oekraïense Nationalisten als schrikbeeld, idool en staatsheld; Continuïteiten met de sovjetperiode: van staatswege vaststellen wie een “held” was; parochiale debatten; marginalisering van de Holocaust.
16.15u-16-45u: Koffiepauze
16.45u-18.00u: Sander Brouwer – De geschiedenis herhaalt zich: Poetins politieke poëtica
De politieke cultuur van de huidige Russische overheid baseert zich duidelijk op zeer uitgesproken historische claims en daarmee op een geschiedbeeld: al of niet vermeende vijanden worden consequent ingepast in het stramien van de ‘fascistische’ tegenstander van de Sovjet Unie ten tijde van de Tweede Wereldoorlog (“de geschiedenis herhaalt zich”). Om dat beeld te analyseren is het niet genoeg alleen te kijken naar inhoudelijke elementen, maar ook naar de vorm: wat voor een type chronologie wordt gehanteerd. Dit doen we steekproefsgewijs aan de hand van een aantal media waarvan het Poetin-bewind zich graag bedient: bioscoop- en TV-films, TV-documentaires, openbare ceremonies zoals
feestdagen, etc.
18.00u-18.30u: rondetafelgesprek
150 jaar geleden verschenen zowel Fjodor Dostojevski’s Misdaad en straf (bij ons lang bekend als Schuld en boete) als (afleveringen van) Lev Tolstojs Oorlog en vrede.
Naar aanleiding daarvan organiseert de vakgroep Talen en Culturen een publieksevent. Doel van dit initiatief is studenten en medewerkers van deze verscheiden vakgroep, maar ook andere geïnteresseerden, kennis te laten maken met de impact buiten het Westen van die kleppers uit de canon van de wereldliteratuur en, bij uitbreiding, van hun twee iconisch bebaarde auteurs. Op het programma staan onder meer korte
presentaties uit de afrikanistiek, arabistiek, japanologie en slavistiek, we serveren een live comic battle, een hapje en een drankje en als afsluiter volgt een adaptatie op het witte doek: Bollywood goes Dostojevski!
Meer informatie: Michel.DeDobbeleer@UGent.be & Phaedra.Claeys@UGent.be
Barbara Korun, dichteres, schrijfster, essayiste, onderwees, na het behalen van haar diploma Sloveens en vergelijkende letterkunde, literatuur in het secundair onderwijs te Ljubljana,werkte als dramaturge in verschillende theaters en is thans een gevestigde dichteres.
Na de publicatie van haar eerste boek, waarvoor ze de prijs voor beste nieuwkomer van het jaar in de wacht sleepte, begon ze op te treden als voordrager, moderator en performer. Ze heeft opgetreden op alle belangrijke Sloveense literaire festivals en op vele andere in het buitenland. Tweemaal vertegenwoordigde ze als dichteres Slovenië in het project ‘Culturele
hoofdstad van de wereld’ (2005: in Ierland, en 2010: in Duitsland). Haar gedichten zijn uitgegeven in 50 bloemlezingen in 24 talen. Ze publiceerde ook twee poëziebundels en een bundel lyrisch proza. Voor de gedichten in haar laatste bundel ontving ze de ‘Gouden vogel voor de literatuur’ en de Veronikaprijs voor beste dichtbundel van het jaar.
Met dichteressen Taja Kramberger en Tatjana Jamnik richtte ze in 2011 de internationale literaire prijs KONS op, die wordt uitgereikt aan literatuur die de maatschappij verandert en zich tegelijkertijd engageert voor maatschappelijke rechtvaardigheid.
Een gesprek met dichter Boris Chersonskij: Rusland, Oekraïne, maatschappij en poëzie.
Boris Chersonskij (1950) is afkomstig uit een Russisch-joodse artsenfamilie uit Odessa. Net als zijn moeder, vader en grootvader studeerde hij er geneeskunde. Hij specialiseerde zich in psychiatrie en psychologie. Sinds 1999 is hij voorzitter van de vakgroep klinische psychologie van de Nationale Universiteit van Odessa. Hij begon al vroeg gedichten te schrijven, publiceerde in de jaren ’80 in de emigrantenpers, maar pas na de val van het communisme en de onafhankelijkheid van Oekraïne konden zijn werken in eigen land verschijnen. Inmiddels zijn er van Chersonski zo’n twintig bundels gepubliceerd, waaronder ook vertalingen van Bijbelteksten.
Zijn bekendste boek is Familiearchief (eerste uitgave 2003), een cyclus van verhalende gedichten die de geschiedenis vertelt van leden van een Joods-Russische familie in het uiterste zuidoosten van Europa, in de driehoek met als punten de stad L’vov in het noordwesten, de stad Černovcy in het zuidwesten en Odessa in het zuidoosten. Het boek is in 2010 bekroond met de speciale prijs van de jury van de Bank Austria Literaris-prijs.
Familiearchief is in het Nederlands verschenen in een vertaling van het Gents Collectief van Poëzievertalers. Boris Chersonski, Familiearchief / Семейный архив. Amsterdam: Uitgeverij Pegasus 2014.
Literaire ontmoeting met Sloveense dichters Barbara Pogačnik, Andrej Hočevar, Gregor Podlogar en Karlo Hmeljak
Miroslav Balaštík is een vooraanstaande Tsjechische criticus en bij uitgeverij HOST. Hij geeft een lezing over Milan Kundera en het uitgeven van literatuur.