Luc Breukelman (Universiteit Gent)
De Eerste Wereldoorlog deed menig intellectueel twijfelen aan de belofte van vooruitgang die in de voorgaande eeuw betekenis gaf aan het historisch proces. François Hartog stelt dat het interbellum gekenmerkt werd door een tijdscrisis of een “crisis of time” waarin het op de toekomst gerichte historiciteitsregime, onder meer uitgedrukt in de idee van vooruitgang, onder druk kwam te staan en bekritiseerd werd. Ook onder bepaalde intellectuelen van de Russische migrantengemeenschap uit die periode werd de waarde en waarheid van het vooruitgangsdenken ondervraagd. Deze migrantengemeenschap had niet enkel de destructie van de Eerste Wereldoorlog meegemaakt, maar was ook geconfronteerd met de verwoestingen van de Revolutie en Burgeroorlog en de daaropvolgende vlucht en verbanning. De toekomst had hun lijden dus niet verzacht, eerder het omgekeerde. Bovendien kwam onder emigranten het idee op afgesloten te zijn van de geschiedenis nu het Russische Keizerrijk, de drager van de continuïteit van de Russische geschiedenis en de daaraan verbonden identiteiten, zelf tot een (on)voltooid verleden werd verbannen.
In deze periode van ondervraging van het historische proces wint de historische roman aan populariteit onder de Russische emigranten. Het is de vraag of de tijdscrisis van het interbellum zich ook in de historische romans, een genre dat zich in het verleden leende voor al dan niet expliciete reflectie op of weergave van het historische proces, die geschreven zijn door Russen in de emigratie manifesteert.
In deze lezing zal ik nader in gaan op de hierboven gebruikte concepten van historiciteitsregime en tijdscrisis en kort de context schetsen waarbinnen de historische romans van de Russische emigratie tot stand kwamen. Verder zullen enkele romans van Ivan Nazjivin en Dmitry Merezjkovski besproken worden.