Phaedra Claeys (Universiteit Gent)
Na de Revolutie van 1917 verlieten meer dan een miljoen Russen hun vaderland en vonden een nieuwe thuis over de hele wereld, de meesten onder hen in Europa. Geprangd tussen het prerevolutionaire Russische verleden, het nieuwe Sovjet-heden en de westerse gastlanden leidde de Russische emigratiegemeenschap, vaak ‘Russia Abroad’ genoemd, een eigen sociaal, politiek en cultureel leven. Op die manier creëerden ze een specifieke emigratie-identiteit. Hoewel Greta Slobin (2013) de term ‘triangulation’ gebruikte om te verwijzen naar het proces dat de (hoge) literatuur van de Russische emigratie tijdens het interbellum beïnvloedde, kan dit concept opengetrokken worden naar de Russische emigratiecultuur en –identiteit in het algemeen; die ontwikkelden evenzeer in dialoog met deze drie belangrijkste invloedssferen, ofwel de drie soorten ‘andere’ voor de Russische emigratie-identiteit.
Een belangrijk tijdsdocument dat getuigt van het dagelijkse leven en de cultuur in de Russische emigratie is het populaire mainstream tijdschrift Illjustrirovannaja Rossija (1924-1939, vanaf nu IR). Het tijdschrift omvatte alle aspecten van het emigratieleven door een diverse mix aan te bieden van zowel highbrow en middlebrow materiaal in verschillende genres en vormen, en focuste niet alleen op emigratietopics maar behandelde ook prerevolutionair Rusland, het Westen en de Sovjet-Unie. Een vaste waarde in IR was humor en satire: naast een aantal humoristische rubrieken publiceerde IR ook wekelijks cartoons, zowel binnen het tijdschrift als op de cover. Deze cartoons gingen vaak over de identiteit van Russia Abroad en hun positie ten opzichte van de prerevolutionaire, Sovjet en westerse andere.
In deze lezing analyseer ik de cartoons in IR die gaan over identiteit, zowel die van Russia Abroad als van de drie anderen. Hoe beelden deze cartoons de Russische emigratie-identiteit af, en wat is de verhouding tot de anderen? Zijn er alleen verschillen of ook overeenkomsten? En is de andere altijd extern of is die ook een inherent deel van Russia Abroad?