SEELECTS – seizoen 2012-2013

Pieter Troch (Universiteit Gent)

De sterk gepolitiseerde polarisatie van de Montenegrijnse samenleving rond de kwestie van Montenegrijnse onafhankelijkheid leidde uiteindelijk tot een nipte meerderheid voor Montenegrijnse onafhankelijkheid in 2006. Deze politieke tweedeling wordt vergezeld door een geleidelijke identiteitswissel in de richting van een duidelijke Servisch-Montenegrijnse nationale splitsing. In deze presentatie situeer ik deze ontwikkeling binnen de wisselwerking tussen Servische en Montenegrijnse nationale identiteit in de lange termijn van de Joegoslavische twintigste eeuw. Ik beargumenteer dat bij aanvang van de modernisering van de Montenegrijnse staat en samenleving rond de vorige eeuwwisseling een Servische en Montenegrijnse schaal van nationale identificatie naast elkaar voorhanden waren en dat deze complementaire benadering in het Socialistische Joegoslavië zelfs werd gehanteerd in de institutionalisering van nationale identiteit in Montenegro. Als gevolg van de voortdurende politieke en bredere maatschappelijke relevantie van nationale identiteit in de Joegoslavische context werd die complementaire benadering echter meer en meer verdrongen door een exclusieve benadering die vertrekt vanuit de onverenigbaarheid van Servische en Montenegrijnse nationale identiteit. Recente tendensen in de context van de institutionalisering van nationale identiteit in het onafhankelijke Montenegro lijken te wijzen op een (onomkeerbare?) verspreiding van deze benadering bij de brede bevolking.

Kapitolina Fedorova (European University, Saint-Petersburg)

Linguistic strategies used by native speakers of a given language when communicating with non-native speakers usually are described as a part of foreigner talk register specific for this language, and this register can be studied not only as a linguistic system but as a part of human behaviour reflecting social norms, settings, and attitudes towards non-native speakers and social roles performed by them. What is more, actual communication and people’s ideas about this communication, their linguistic stereotypes can be very different. The lecture deals with Russian Foreigner talk. Three sets of data will be used for comparison: stereotypical representations obtained through interviews and questionnaires (1) and actual speech records made in two rather different social situations in St. Petersburg (2) and in the Russian-Chinese border area (3). In both real-life communication cases informal conversations between native and non-native speakers of Russian were recorded but social roles performed by Russian speakers and their foreign interlocutors were quite different. As a result, linguistic patterns as well as language attitudes differ considerably in these situations, and their relation to linguistic stereotypes obtained indirectly can be more or less close.

Lara Sels (KULeuven / UGent)

Het Gentse Bdinski Sbornik-project beoogt een innovatieve digitale editie van het Slavische handschrift dat in de Gentse Universiteitsbibliotheek wordt bewaard onder het nummer 408, wellicht de belangrijkste codex slavicus in een Belgische collectie. Dit handschrift, dat specialisten kennen als de Bdinski sbornik, bevat een hoogst interessante collectie van Vitae van uitsluitend vrouwelijke heiligen. Het eerste deel van de presentatie is gewijd aan 1) het handschrift en haar tekstcollectie, 2) vroeger onderzoek en editie­geschiedenis, en 3) het opzet en de stand van zaken van het project en de eerste resultaten van het onderzoek.

In het tweede deel van de uiteenzetting komen enkele methodologische vragen aan bod die zich aandienen bij het uittekenen van de krijtlijnen van het project: Hoe moet of kan de nieuwe editie – en bij uitbreiding een 21^ste-eeuwse paleoslavistische editiefilologie – er uit zien? Kan een editie van het handschrift (als artefact en tekstdrager) gecombineerd worden met een editie van de tekst(en)? Wat betekenen termen als ‘diplomatische’ of ‘kritische editie’ in een digitale omgeving? Hoe willen we de tekstcollectie in de Bdinski sbornik benaderen: als een verzameling van individuele teksten of als een tekst op zich? Welke tekst(en) willen wij de lezers-gebruikers voorschotelen en wat is onze rol als uitgever daarin? Hoe gaan we om met de Griekse brontekst(en) van Oudslavische heiligenlevens, die tenslotte deel uitmaken van complexe meertalige teksttradities? Enkele recente paleoslavistische tekstedities – zowel papier als digitaal – worden aangehaald als voorbeeld.

Willem G. Weststeijn (Universiteit van Amsterdam)

Contrary to the nineteenth century, the first three decennia of the twentieth century and the 1970s and 1980s, contemporary Russian literature, the literature of the "nulevye gody", cannot boast world-famous writers. The last two Russian authors who created themselves an international reputation, the Nobel Prize winners Solzhenicyn and Brodsky, have died, and there do not seem to be any successors of the same stature.

As regards Russian poetry, it is customary to call the time of Pushkin its Golden Age, the beginning of the twentieth century (Symbolism, Acmeism and Futurism) the Silver Age and, less customary, but certainly justified, the end of the twentieth century the Bronze Age, with Brodsky as its apex. The Bronze Age of Russian poetry more or less coincided with Postmodernism. This movement having come to an end at the close of the twentieth century, it is not easy to see what the main features are of the new and present cultural period, which, for want of a better name, we for the time being call  Post-postmodernism. Russian poetry of this period is extremely variegated and ranges from daring experimentation to religiously inspired, formally traditional works. In the lecture I will tentatively discuss the main tendencies and the main authors in present-day Russian poetry.

Petja Asenova (Sofia University)

Evgeniy Dobrenko (University of Sheffield)

One of the most striking features of Soviet culture during WWII (and especially of the first phase of it) was a clear departure from ideological and visual sterility of pre-war culture in which any depiction of violence, suffering, death or victimization was practically tabooed. The disastrous beginning of the war for the Soviet Union and German atrocities brought about major changes to Soviet ideology. The focus of this lecture will be the retuning of Soviet art according to this new ideological doctrine. This "translation" of ideology into literature (first of all, poetry and journalism) and music was followed by visual arts such as poster, painting and film, completely changing their narrative, style and tune.

Chris Hann (Max-Planck-Institut für ethnologische Forschung, Halle an der Saale)

As is well known, the USSR implemented a new ritual calendar imbued by the principles of scientific atheism and socialist internationalism. After the Second World War, state rituals were similarly transformed in other socialist countries in Eastern Europe.

In this lecture, from the baseline of my own observations and a few other studies of the late socialist period, I shall explore the changes which have taken place in the last two decades. The salience of religion and national identity is well illustrated in “Victory Day” celebrations as presently performed in the Russian Federation (9^th May). More generally, I am interested in how rituals reflect and help to “make” the social and political order. Is this relationship the same under capitalism as it was under socialism? Do the main participants and their audiences have different attitudes today, compared to those of the socialist era? Have activists as well as the great majority of citizens abandoned “futurist” mobilization in favor of commemoration and Erinnerungskultur? Are the major spectacles always inherently conservative, such that although both form and content may show changes, the function always remains the same, namely the legitimation of power holders? Were these rituals efficacious under socialism? Do they succeed in spreading enchantment today?

Robert Hodel (University of Hamburg)

The present contribution is dedicated to the influence of L.N. Tolstoy's late work on the philosophy of L. Wittgenstein. The problem is analyzed on three levels:

1. on the basis of the Diaries: in these notes Wittgenstein explicitly deals with Tolstoy's Kratkoe izlozhenie Evangeliia (Gospel in Brief);

2. on the basis of the Tractatus: Wittgenstein wrote this early work at the same time at which he read the Gospel in Brief. This fact made many investigators trace the thoughts of Gospel in Brief in the Tractatus, even though there are few direct indication:

3. on the level of the Philosophical Investigations; on this level the influence becomes even more abstract as there are hardly any explicit indications for an intellectual dialogue with Tolstoy. The argument is therefore based mainly on the affinity of ideas.